મારી લેખન તસ્બી

ઇબ્રાહિમભાઇ હંમેશા એમની વૉલ પર ખુબ જ ઇન્ફોરમેટીવ માહિતી રજુ કરતાં હોય છે જેમાં હંમેશા અનુભવના ભાથા સાથેની સરળતા વર્તાતી હોય છે. અને એમની રમજાન મહિનાની દરેક પોસ્ટના સરવાળાના અંતે પ્રાપ્ત થતું પુસ્તક એટલે મારી લેખન તસ્બી.
લેખનની પણ તસ્બી(માળા) હોય અને એને પણ જ્યારે મિત્રોનો સાથ મળે ત્યારે જે પ્રાપ્ત થાય એ અનોખો વિચાર વૈભવ હોય અને આવો મજાનો વિચાર વૈભવ વહેંચવાનું કામ મારી લેખન તસ્બીના પુસ્તક થકી ઇબ્રાહિમભાઇએ ખુબ જ સરસ રીતે કર્યું છે.
આ પુસ્તકમાં ધર્મની સહજ ચર્ચા છે. તો જીવનમાં મળેલા અનુભવોનું મજાનું વિશ્લેષણ છે. દરેક વાત ખુબ જ માર્મિક્તાથી સહજ રીતે રજુ થઇ છે. તો દરેક પાને એવું લાગે કે જાણે આ વાત તો મારા કુટુંબમાં કે જીવનના કોઇ વણાંક પર મેં ક્યાંક માણેલી કે સાંભળેલી. ટુંકમાં કહું તો દરેક વાત આપણને પોતીકી લાગે.
આ પુસ્તકમાં ધર્મની વાતો છે તો ધર્મ સાથે સંકળાયેલ વિજ્ઞાન પણ બોલે છે તો જીવનરૂપી ઇતિહાસમાં માણેલ હક્કિતોનું વર્ણન છે તો પોતાના વતનની કહાની છે તો હલકી ફિલૉસોફીમાં જીવનની કહાની બોલે છે. તો અપભ્રંસ પામેલા શબ્દો પોતાની કહાની બોલે છે તો અતીતના સ્મરણો બોલે છે. તો ક્યાંક દુવા તો ક્યાંક દવા બોલે છે. તો ક્યાંક નિયમ તો ક્યાંક નિર્ણય બોલે છે. અને આ બધાથી ઉપર દરેક તસ્બીના અંતે જ્યારે એમના જ મિત્રોની ટિપ્પણી બોલે ત્યારે એમ લાગે કે વાહ આ તો મજાની વાત થઇ ગઇ. હા, દરેક લેખ પર મિત્રો થકી રજુ થયેલા વિચારો બોલે છે. અને વાંચતા વાંચતા પુસ્તક ક્યારે પુરુ થઇ જાય એનું ધ્યાન પણ ન રહે અને એમ થયા કરે કે હજુ વધારે હોત તો મજા આવે.
ટુંકમાં એકી બેઠકે વાંચી જવું ગમે એવું મજાનું પુસ્તક.
નોંધ : મને એક સમયે વિચાર આવ્યો હતો કે Facebook પર અનેક લોકો ખુબ જ સરસ પોસ્ટ મુકતા હોય છે. આવી ખુબ જ સરસ પોસ્ટનું સંકલન કરીને 200-250 પોસ્ટ ભેગી કરીને એક મજાનું પુસ્તક બને એમ છે જેમાં વિષય વૈવિધ્ય સાથે સાથે લખાણના લયનું વૈવિધ્ય પણ માણવા મળે જે એક અભ્યાસનો વિષય બને એમ છે. આવી જ કંઇક વાત બની ઇબ્રાહિમ ત્રવાડીના પુસ્તક મારી લેખન તસ્બીમાં કારણ કે ઇબ્રાહિમભાઇના મિત્ર અશોકભાઇ અને અતુલભાઇએ તસ્બી રચવાનું કહ્યું અને આ 33 તસ્બી એવી સરસ રીતે રજુ થઇ કે બસ પુસ્તક બને એવો જ વિકલ્પ રહ્યો. ટુંકમાં Facebook પર ઇબ્રાહિમભાઇની વૉલ પર લખાયેલ પોસ્ટનું comments સાથે રજુ થતું પુસ્તક એટલે મારી લેખન તસ્બી. શરૂઆતમાં પારસે મને યાદ કરાવ્યું હતું કે અજીતભાઇ આપણે આ પુસ્તક ચોક્ક્સ વાંચીશું અને પછી જ્યારે અતુલ રાવે વાત ગુજરાત પર માહિતી શેર કરી ત્યારે તો ન જ રહેવાયું અને આ પુસ્તક વાંચી લીધું.

સરદાર પટેલનું પુનરાગમ !

વીસમી સદીમાં આ પૃથ્વીએ અસંખ્ય ચડાવ-ઉતારો જોયા અને એમાં પણ એની શરૂઆતથી મધ્યભાગ સુધી એટલે કે ઇ.સ. 1900 થી ઇ.સ. 1950ના સમયગાળા દરમ્યાન એશિયા અને આફ્રિકાના અનેક દેશ યુરોપિય દેશની પકડમાંથી મુક્તિ માટેની લડત લડી રહ્યા હતાં અને એમાં ભારત પણ બાકી ન હોતું. અને એ સમયે ત્રણ ચહેરા સમગ્ર ભારતવર્ષના લોકમાનસ પર છવાયેલ હતાં. હા, એ ત્રણ નામ એટલે ગાંધીજી, જવાહરલાલ નહેરૂ અને સરદાર વલ્લભભાઇ પટેલ. આ ત્રણે નામમાં આજ સુધી સૌથી વધુ ઉપેક્ષા પમેલું નામ એટલે સરદાર વલ્લભભાઇ પટેલનું. સરદારને ખોબે ખોબે ન્યાય આપવાનું કામ ગુણવંત શાહે આ પુસ્તકના પાને પાને કર્યું છે. યશ, કિર્તિ અને પદ બધુ જ જતું કરી શકે એ સરદાર એનો સતત અહેસાસ કરાવે એવું મજાનું આ પુસ્તક.
આ પુસ્તકમાં આગળ વધાતાં જઇએ એમ ઇતિહાસની તરજો પરથી ધૂળ ઉડે છે અને સત્ય હક્કિકતો જાણે સામે આવીને ઉભી રહી જાય છે. ઇતિહાસમાં બનેલી ભુલો જાણે આળસમરડીને ફરીથી સામે આવે છે અને આપણને એ જ દાયકામાં પાછા ધકેલી દે એવી પ્રતિતી સતત થયા કરે એવું મજાનું પુસ્તક. આ બધામાં સતત એમ થાય કે જાણે ‘જો અને તો’ ના ગણિત તો વાહિયાત છે અને આ જ સત્ય કેમ ન સ્વિકારાયું ? આટલો મોટો અન્યાય તો કદી સહન કરાતો હશે ? પણ, અન્યાય પણ સહન થાય અને એ પણ મોઢા પરની રેખા બદલાયા વગર. અને છતાં દરેક શ્વાસ દેશહિતનું જ વિચારે એ સરદાર.
આટલો અન્યાય અને છતાં સરદાર દરેક પગલે ચૂપ રહે અને પોતાનું કામ કર્યે જાય ત્યારે ચોક્ક્સ કહેવાનું મન થાય કે ગાંધીની અહિંસા કરતાં સરદારની મૌન ધારી સહનશીલતા બે ગજ ચડનારી હતી. તો સરદારના અભય અને દંભમુકત જીવન સામે નહેરૂની પ્રતિભા સતત વમણી લાગે.
એ દરેક બાબત કે જ્યાં સરદાર પોતાના દરેક નિર્ણય પર અડગ રહ્યા અને હરપળ પોતાની દુરંદેશીથી દેશહિતનું જ વિચાર્યુ અને બળવો ન કરીને ચુપ જ રહ્યા જેવી અનેક હક્કિકતો જ્યારે સામે આવે ત્યારે આપોઆપ જ સરદારનું ક્દ સતત મોટું થતું લાગ્યા કરે. અને ત્યારે મનમાં જે ભાવ જાગે એ એવો તો છે કે “આ પુસ્તક સરદારના વિશ્વના સૌથી ઉંચા સ્ટેચ્યુ, સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટીથી પણ ઉંચું હોય એવો ભાવ થયા વિના રહેતો નથી.”
ટુંકમાં કહું તો ક્યાંક ગીતાના માધ્યમથી તો ક્યાંક રામાયણ-મહાભારતના પાત્રો કે પ્રસંગનો ઉલ્લેખ કરીને સરદારને થયેલ અન્યાયનું પ્રક્ષાલન કરવાનો નિખાલસ પ્રયાસ એટલે સરદાર પટેલનું પુનરાગમન પુસ્તક. ગુણવંત શાહના અન્ય પુસ્તકોની જેમ જ આ પુસ્તક પણ અનેક મજાની ફુટનોટથી ભરેલું છે. તો આ પુસ્તક વાંચતા વાંચતા સતત સરદારમય રહી જવાય. આ પુસ્તક વાંચ્યા પછી કોઇનો પણ સરદાર પ્રેમ બમણો થશે જ એવી મને પુરી આશા છે.
ટુંકમાં સરદાર પટેલનું પુનરાગમ એટલે એક એવું મજાનું પુસ્તક કે જેમાં વાતો નવી છે એવું નથી પણ વાતોને જે રીતે વણી લઇને પૃથકકરણ કરાયું છે એ રીત મજાની છે આજના પરિપ્રેક્ષ્યમાં જે વાતો થઇ છે એ નવું ચિત્ર આપે છે. આ પુસ્તક માટે એટલું તો ચોક્ક્સ કહીશ કે સરદાર પર લખાયેલા અનેક પુસ્તકોમાં આ પુસ્તક પોતાની અલગ છાપ છોડી જનારૂ ચોક્ક્સ સાબિત થશે.

Gandhiji in dream

મને આવેલ ું ગ ુંધીજીન ું સ્વપ્ન

કારે યાત્રે ભાનલાભાાં ન આલે તેલી એક ઘટના આકાય ઩ાભી ગઇ. આજે ભાયે તભાયી સભક્ષ એની જ લાત કયલી છે. જો ભાાંડીને લાત કર ાં તો કારે યાત્રે જ્માયે હ ાં સ તો અને જ્માયે ઉઠ્યો એ ફે સભમખાંડ લચ્ચે ભાયી લાતો આ઩ણા પ્રિમ ફાપ સાથે થઇ અને નસીફજોગે એ પ્રતથથક્ષણ ભને માદ યહી ગઇ એ આ઩ણા સૌન ાં નસીફ સભજો.

તો પ્રભત્રો, ભાયી ગાાંધીજી સાથે થમેરી એ ગ ફ્તગૂની ભજાની ળરૂઆત ફસ ગાાંધીજીના એ ફોખા સ્મભત સાથે થઇ જેભાાં ભને ફાપ એ આપ્રળલાથદ આ઩તા કયું ાં કે કદકયી ભ્ત્રી ભને ગલથ છે તાયા ઩ય આજે જ્માયે દેળની ગલથભેન્ટ નાગકયકોના ઩ોતના યક્ષણ ભાટે જે કામદા ફનાવ્મા છે એના ભાટે ત ાં જાતે જ સજાગ ફની અને તાયા પ્ર઩તાને જે યીતે સભજાલીને એભના ભાટે અને તાયા ઩ોતાના ભાટે તે હેલ્ભેટ રેલાડાવ્મો એ સભગ્ર ગાભ અને ળહેય ભાટે એક ભોટી િેયણા છે. ભને ચોક્કક્કસ પ્રલશ્વાસ છે કે તાયી આ ઩હેરને જોઇને ફીજા અનેક ઩ણ જાગી ઉઠ્ળે અને તાયી જેભ જ એ ઩ણ તાયા ઩ગરે ઩ગરે ચારળે. ફસ ફાપ આટલ ાં ફોરીને

ભાયી સાભે જોઇને એટલ ાં સયસ હસી ઉઠ્મા કે એ ક્ષણ ભાયા

જીલનની સૌથી માદગાય ક્ષણ ફની યહી. સાચ ાં કહ ાં એ મલપ્નની

ક્ષણ આજે અત્માયે જ્માયે તભાયી સભક્ષ લણથં  ાં ં  ાં ત્માયે ઩ણ

ભાયા યોભે યોભભાાં એક અનેયો યોભાાંચ છે.

હ ાં ભાયા એ મલપ્નના બાલપ્રલશ્વભા ાં ખોલાઇ જં  ાં એ ઩હરે ા હજ

ભાયે તભને એ મલપ્નની થોડી લાતો કયી રેલી છે અગા઱

ફાપએ ભને સાફાળી આ઩તા કયું ાં કે ભ્ત્રી તને ખફય છે જેભ ત ાં

તાયા આખા ગાભભાાં ઩પ્઩ાના ફાઇકની ઩ાછ઱ ફેસીને હેલ્ભેટ

઩હેયનાયી એકરી જ છો ને એભ એક સભમે હ ાં ઩ણ અનેક

ચ઱લ઱ોભાાં અનેક આંદોરનોભાાં અનેક કૂચભાાં ભાયા પ્રલચાય

સાથે અને થોડા પ્રભત્રો સાથે પ્રનક્ક઱ી ઩ડયો હતો અને

જોતજોતાભા ાં તો આખ ાં બાયત જોડાઇ ચક્ ાં હત. ાં ફસ ભાયી આ

રડત અને તાયી રડતભા ાં કાંઇ ભોટો પકથ નથી જ. ત ાં તાયા ઩પ્઩ા

સાથે જ નથી રડી ત ાં હલ્ે ભેટ ન ઩હયે નાયા અને કામદાનો બગાં

કયનાયા દયેકના ભન સાથે રડી જો. ત ાં જો જે આજે નહી તો

કારે તાયી આ સજાગતા આખા ગાભ ભાટે ળહેય ભાટે અને દેળ

ભાટે ઩કયલથતનન ાં કાયણ ફનળે. ભાટે ત ાંક્ામાં ઩ણ જા હલ્ે ભેટ

઩હેયીને જ જજે. તને જોઇને ફીજી અનેક ભ્ત્રીઓના ભન તાયી

઩ાછ઱ જોડાઇ જળે અને એ ઩ણ એના પ્ર઩તાને સભજાલળે અને દેળને સાચી કદળા ભ઱ળે.

આગ઱ ફાપ એ લાત ફદરતા કયું ાં કે ભ્ત્રી તે જે યીતે તાયા ભમ્ભીને પ્રાસ્મટક ન લા઩યલાની સરાહ આ઩ી એ ઩ણ ભાયા ધ્માનભાાં છે જ ! તાયી મલછતા િત્મેની અલેયનેળ ઩ણ ભાયા ધ્માન ફહાય નથી જ ! ફસ આભ જ રડતી યહેજે ! જજ ભતી યહેજે ! અને આલી નાની ળરૂઆત જ દેળને ફદરલા ભાટે કાપી હોમ છે. આજે નહી તો કારે એના ઩કયણાભ આલળે જ ! તાયા જેલા જ નલય લાનો જ દેળન ાં બપ્રલષ્મ છે. હજ ભાયે ઘણ ાં કહેં  ાં છે ઩ણ હલે ઩છી.... ફસ આટલ ાં ફોલ્મા અને ભમ્ભીનો આલાજ આવ્મો કે ભ્ત્રી ચાર ઉઠ્ મક રે જલાન ાં છે. અને સદનસીફે ભને માદ યહી ગઇ ફાપ સાથેની ગ ફ્તગૂ સાથેની એ પ્રતથથક્ષણ એ જ ! ફાપ આભ જ પયીથી િેયણા આ઩લા આલી ઉઠ્ો એલી યાહ જોતી ભ્ત્રી. ....

Happy Birthday Kuldeep

Happy Birthday Kuldeep

બસમાં જગ્યા માટે રૂમાલ નાખનારા દોસ્તો ક્યાં ગયા ?
પોતે વરસાદમાં ભીંજાઇને છત્રી આપનારા દોસ્તો ક્યાં ગયા ?

હકથી દાદાગીરી કરીને ઉધાર માંગનારા દોસ્તો ક્યાં ગયા ?
પૈસાથી નહિ પરંતુ દિલથી બધાને માપનારા દોસ્તો ક્યાં ગયા ?

પોતે કબૂલીને બીજાનું પાપ ઢાંક્નારા દોસ્તો ક્યાં ગયા ?
માધુરીનું ગીત પડદા પર જોઇને નાચનારા દોસ્તો ક્યાં ગયા ?

ગંદી ગાળ આપીને જ બોલાવનારા દોસ્તો ક્યાં ગયા ?
અને છોકરીઓ સામે બસ એકીટસે તાક્નારા દોસ્તો ક્યાં ગયા ?

ગુલ્લો મારીને પિકચર જોવા ભાગનારા દોસ્તો ક્યાં ગયા ?
નવરાત્રીમાં તૈયાર થઇ આખી રાત જાગનારા દોસ્તો ક્યાં ગયા ?

ભૂલમાંથી માસ્તર સામે બધું જ બાફનારા દોસ્તો ક્યાં ગયા ?
દુ:ખી હોઇએ ત્યારે દિલથી ખભે હાથ રાખનારા દોસ્તો ક્યાં ગયા ?

કવિમિત્ર મૃગાંક શાહની કવિતાના શબ્દોનો છેડો દરેકને પોતાના દોસ્તો સાથે ક્યાંકને ક્યાંક અડતો હોય એવું ચોક્કસ અનુભવ્યું હશે જ. હું જ્યારે સ્કુલમાં ભણતો ત્યારે અમારા એક ધોરણમાં ઓછામાં ઓછા 300 વિદ્યાર્થીઓ ભણતા અને એમાં પણ જ્યારે સ્કુલે જવાનો સમય હોય અને સ્કુલ છુટવાનો સમય હોય ત્યારે સહયોગની ઓછામાં ઓછી 4-5 બસ ભરાઇને આવતી અને એમાં અનેક મિત્રો બનતાં. પણ કુલદિપ ત્યારે એટલા બધા ટચમાં ન આવ્યો કારણ એક જ રહ્યું કે એ શાંત સ્વભાવ અને નાના મિત્રવર્તુળમાં રહેનાર હતો. કૉલેજ સમયે મૃગેશ સાથે એની ઓળખાણ થઇ અને પહેલી જ ઓળખાણમાં વાત કુન્દનિકા કાપડિયાની બુક હિમાલયના સિદ્ધયોગીની થાય ત્યારે કહેવાનું ઓછું હોય કે આ મિત્રતાના મૂળિયા ઉંડે સુધી ઉતરશે ! પહેલા GM અને પછી Bundy India માં અનુભવ લઇને એ તો Australia ઉપડ્યો... જો એમ થાતું હોય કે કામ કરતાં કરતાં તક મળી અને Australia જતો રહ્યો તો એ વાત ચોક્ક્સ ભુલ ભરેલી ગણવી પડે. કારણ કે આપણે કશું જ નક્કી ન કરનારાઓના લિસ્ટમાં આવીએ તો સામે છેડે કુલદિપને પ્રી ડિસાઇડેડ મેન ગણવો પડે. એને પોતાના સપનાઓનો સોદાગર ગણવો પડે. કુલદિપે સપના જોયા છે અને એને સાચા પાડ્યા છે. કુલદિપ એટલે હંમેશા બે કદમ આગળ વિચારનારો... એકદમ શાંત પણ ક્યારે સ્ટ્રોક મારીને સામે વાળાની બોલતી બંધ કરી દે એ કહેવાય નહી. એ રાહુલ દ્રવિડની જેમ જીવનરૂપી પ્લે ગ્રાઉન્ડ પર consistency થી રમનારો બંદો ! ભરપુર Sense of humour ધરાવતો મિત્ર. તો કુલદિપ એટલે નિખાલસતાથી મૈત્રી નિભાવી જાણનારો એક અલગ જ મિત્ર. ક્યારેક તો એકદમ જ સામે પ્રગટ થઇને બોલી ઉઠે કે કેવું છે અજીત (કોઇપણ જાણ વગર ઘરે કે શૉ-રૂમ પર ગમે ત્યારે આવી જાય) અને આપણે આશ્ચર્યથી પુછવું પડે કે Australiaથી ક્યારે આવ્યો. અને પાછો કહે કેવું રહ્યું સરપ્રાઇઝ. કુલદિપ એટલે અનેક મિત્રોમાં હંમેશા મળવું ગમે એવો મજાનો મિત્ર. કુલદિપ એટલે એક એવું વ્યક્તિત્વ કે જેની સાથે તમે વાતો કરો ત્યારે એની વાતોની કક્ષા પણ એક અલગ જ પ્રકારની હોય. જીવનમાં ખુબ જ ઓછા એવા હોય છે કે જેમના વ્યવહારમાં કે જીવનશૈલીમાં પોતાના વારસાની ઝલક સતત વર્તાતી હોય કુલદિપ એમાંનો એક છે એવું ચોક્ક્સ કહી શકાય. હજુ પણ એ મજાના દિવસો યાદ આવે છે કે તારા ધાબા પર ભેગા થવું અને વાતો કરવી કે IPCL township ના ગાર્ડનમાં બેસીને વાતો કરવી અને એમ જ મહિસાગરના કિનારે જઇને બેસી રહેવું અને વાતો કરવી. ત્યારે બાઇક પર મહિસાગરનો તટ પણ નજીક લાગતો. એ દિવસો તો પાછા નહી આવે પણ હવેથી તું જ્યારે પણ આવે ને ત્યારે ઘરથી દૂર કુદરતના સાનિધ્યમાં નિકળી પડવું છે એ તો પાક્કું જ છે !!!!! એટલે થોડા દિવસો ઘરથી દૂર કુદરતના સાનિધ્ય માટે સ્પેર કરી જ રાખજે... છેલ્લા એટલું જ કહેવાનું કે કુલદિપ એટલે ધીર-ગંભીર અને સતત સંપર્કમાં રહેવું ગમે એવું વ્યક્તિત્વ. કુલદિપ એટલે જીવનમાં મળેલ એક રોયલ બાપુ મિત્ર !!!! આવા મજાના મિત્ર કુલદિપ ઝાલાને જન્મદિવસની અઢળક શુભેચ્છાઓ. Wherever your feet may take, whatever endeavour you lay hands on. It will always be successful. Happy Birthday Kuldeep. અને છેલ્લી વાત Gang of 4+√4 પાર્ટીના રૂપિયા ટ્રાન્સફર થાય એની રાહ જોવે છે.

Happy Birthday Papa

Happy Birthday Papa,

ધનુષની પણછને જેટલી પાછળ તરફ ખેંચો એટલે દૂર સુધી એ તીર જાય અને એટલો જ એનો વેગ વધે ! મારા જીવનરૂપી ધનુષમાં હરહંમેશ મેં પણછને વારંવાર ખેંચી છે અને ભરપુર ઉપયોગ કર્યો છે. અને મારા જીવનની આ પણછ એટલે પાપ્પા. મારી દરેક જીત પર તેઓ હંમેશા ખુશ થયા છે તો દરેક હાર પર મારા ઇનહેલર બન્યા છે. જીવનની દરેક પળ પર શાંત રહેવાનું શિખવ્યું છે તો પોતાના નિર્ણય પર હંમેશા અડગ રહેવાની અને આગળ વધવાની પ્રેરણા આપી છે. અભિમાનરૂપી અજગરના ભરડામાં ક્યારેય ન સપડાઇ જવાય એ માટે હંમેશા ટકોર કરી છે. પોતના શાણપણથી મને સતત કંડાર્યો છે. પોતાની જાત પર વિશ્વાસ કરીને પોતાના જ બળ પર હંમેશા ઉભા રહેવું એવું હંમેશા શીખવ્યું અને સાથે સાથે જીવનના ઉંડાણને માણતા અને વર્તમાનમાં જીવતા પ્રતિક્ષણ શિખવ્યું અને છતાં મને નિડર, સાહસિક અને જીવંત માણસ બનાવવામાં હંમેશા પ્રતિક્ષણ મદદ કરી છે. પ્રેમ કરવો અને પ્રેમ આપવો એ હંમેશા એમનો સ્વભાવ રહ્યો છે તો હંમેશા હક્ક માટે લડતા જોયા છે. અને મને પણ એ જ શિખ્વ્યું છે. લોકો વચ્ચે મેં હંમેશા એમને સંવેદના અને ભાવનાથી ભરેલા જોયા છે. બીજા માટે હંમેશા ઘસાઇ છુટનારા અને સંબંધોના સરોવરને સાચવનારા તરીકે સતત જોયા છે. મારા જ જીવનના દરેક ચળકતા પડાવ પાછળ એમનો ઘસારો મેં સતત જોયો છે. નિખાલસ, સહજ અને બધે જ ભળી જનાર વ્યક્તિ તરીકે પપ્પાને જોયા છે. આ બધાથી પર મને તો તમે હંમેશા નરસિંહ મહેતા જ લાગ્યા છો. છતાં તમારો આધ્યાત્મિક લગાવ હંમેશા મને આકર્ષતો રહ્યો છે અને જેને મે હંમેશા અનુસરવાનું એક સપનું જોયું છે. છુટ શબ્દ ખુબ જ નાનો છે પણ જો એ ખરા અર્થમાં મળે ને તો સામેવાળી વ્યક્તિ કંઇ પણ કરવા અને વિચારવા પુરેપુરો સક્ષમ બની જાય અને આવી જ ભરપુર છુટ મને સતત મળી અને તેથી જ આજે હું કંઇક અલગ છું. મારી પોતાની એક ઓળખ છે આ બધા માટે Thank you papa.મને મારા જીવનરૂપી પ્લે ગ્રાઉન્ડ પર હંમેશા ટેસ્ટ, વન-ડે કે 20-20 જે રમવું હોય તે રમવા માટે કાયમ પોતના હસ્તાક્ષર કરી આપનાર પપ્પાનો આજે 66મો જન્મદિવસ. Happy Birthday Papa.

Sanjay Poorabia sir

સ્કૂલ એટલે દરેક વ્યક્તિની લાગણી અને ભાવનાનું એક અનોખું તીર્થ. જો કદાચ સ્કૂલને વાચા ફૂટે તો અનેક વાતોનો, અનેક લાગણીઓનો અને અનેક ભાવનાઓનો ખજાનો ખૂલે! અને જો કદાચ આવું ખરેખર બને તો જ્યારે પણ કોઇ સારી સ્કૂલના આચાર્ય નિવૃત્ત થાય ત્યારે એ રૂમ રડે, ટેબલ અને ખુરશી પણ રડે અને એ રૂમની દીવાલો જે અનંત વાતો અને ઘટનાઓની સાક્ષી છે એ તો ચોધાર આંસુએ રડી પડે એમ પણ બને ! આચાર્યશ્રીની સિગ્નેચરથી મઢાયેલું મસ્ટર તો રડી જ પડે. જ્યારે એક શિક્ષક નિવૃત્ત થાય ત્યારે એ સ્કૂલના વર્ગખંડ, ચોક, ડસ્ટર અને બ્લેકબોર્ડ ચોધાર આંસુ વડે રડે એવુ પણ બને ! આ બધાની વચ્ચે એક રૂમ એવો પણ છે જે ભાગ્યે જ રડે છે એના નસીબમાં જ્ઞાનનો અખૂટ ભંડાર છે. એ અનેક વાતોને અને અનેક વિષયને સમાવીને બેઠો છે. છતાં એને દરરોજ કંઇક આપનાર જ્યારે નિવૃત્ત થાય ત્યારે એને થતો ભાવ જાણે વિષાદ! હા, હું સ્કૂલના પુસ્તકાલયની જ વાત કરું છું. જ્યારે આ ગ્રંથને સાચવનાર-માવજત કરનાર ગ્રંથપાલ નિવૃત્ત થાય ત્યારે લાઇબ્રેરીની દીવાલને પણ ડૂસકું ભરાઇ આવે.અને ક્યાંક પુસ્તકો સ્થિતપ્રજ્ઞ બનીને લાગણી અને ભાવનાને એક સામાન્ય માણસ કેમ જીરવતો હશે એ વેદનાને પામતા હશે ! હા, જ્યારે ગ્રંથપાલ નિવૃત્ત થાયને ત્યારે પુસ્તકરૂપી બટાલીયનને તો આર્મી જનરલ રીટાયર્ડ થતા હોય એવો ભાવ થતો હશે. અને એમાં પણ જ્યારે IPCL/Reliance School જેવી સ્કૂલમાં સત્તત 38 વર્ષ સુધી ગ્રંથપાલ તરીકે ફરજ બજાવનાર સંજય પુરબિયા જેવા સર હોય ત્યારે તો એમની વિદાય જોઇને લાઇબ્રેરીના પુસ્તકો તો રડી જ પડે ! આ પુસ્તકો આજે તેમને જાણે કહી રહ્યા હતા કે

“મને સદ્ભાગ્ય કે શબ્દો મળ્યાં તારે નગર જવા (સંજય સર)

ચરણ લઇ દોડવા બેસું તો વર્ષોના વરસ લાગે.”

આમ જોવા જઇએ તો કોઇપણ સ્કૂલમાં સૌથી વધુ ઉપેક્ષા પામતું જો કોઇ પદ હોય તો એ ગ્રંથપાલનું જ પદ હોય છે પરંતુ જ્યારે સંજ્ય પુરબિયા જેવા સર ગ્રંથપાલ હોય ત્યારે એ ગ્રંથપાલ પાસે પોતાનું એક અલગ જ વર્તુળ હોય, વિદ્યાર્થીઓનો પ્રેમ હોય, આદર હોય અને દરેક કામમાં એક નવી સોચ હોય, નવા વિચારોને પાંખ હોય.  આમ જોવા જઇએ તો વિદ્યાર્થીને ખરા અર્થમાં અપડેટ કરવાનું કામ ગ્રંથપાલ જ કરતો હોય છે,એ અર્થમાં પણ સંજય સર પુરેપુરા ખરા ઉતર્યા છે.

ક્યુરિયોસીટીથી ભરેલા અનેક વિદ્યાર્થીઓ પુસ્તકાલયમાં દાખલ થાય અને એમાંનો એક ત્યાંના ગ્રંથપાલને કહે કે સર મને ફલાણા-ફલાણા વિષય પર ડીપમાં જાણવું છે કે પછી મને આ એક પ્રશ્નનો ઉકેલ જોઇએ છે... અને ગ્રંથપાલ તરત જ એને લગતું પુસ્તક એ વિદ્યાર્થીના હાથમાં મુકી દે એ ખરો ગ્રંથપાલ... સતત કંઇક નવું નવું જાણી લાવે અને વિદ્યાર્થી વચ્ચે મજાથી વહેંચે એ ખરો ગ્રંથપાલ... અને સંજય સર આ બધામાં ખરા ઉતરનારા સર છે. હું આ કહું છું એમાં જરાય કોઇ અતિશ્યોક્તિ નથી જ! એનું એક ઉદાહરણ આપું તો કહીશ કે Reliance Foundation School Academic committee એ જ્યારે પોતાની 14 સ્કૂલના ગ્રંથપાલને ભેગા કરીને પોતાની વાત અને નવી રીત રજુ કરવાનું કહ્યું ત્યારે સંજય સરના પ્રેઝન્ટેશન બાદ સ્ટેજ પર આવીને ત્યાંના મુખ્ય વ્યક્તિ એટલું બોલ્યા હતાં કે અમારે 14 સંજયની જરૂર છે અને આ મોડેલ બધી સ્કૂલમાં લાગુ પાડો. ત્યારે સંજય સરને Icon for librarianનું બિરૂદ અપાયું હતું.

The librarian isn’t clerk who happens to work in a library. A librarian is a data hound, a Sherpa and a teacher. The librarian is the interface between reams of data and the untrained but motivated us. સંજય સરે આ વાતને પોતાના 38 વર્ષના કાર્યકાળમાં ખૂબ જ સરસ રીતે પ્રમાણી છે. પુસ્તકાલય તો સ્કૂલનું હ્રદય કહેવાય અને એ અર્થમાં ગ્રંથપાલ એને ઑક્સિજન પુરુ પાડનાર મુખ્ય સ્ત્રોત કહેવાય. આજે જ્યારે સંજય સર વિદાય લઇ રહ્યા છે ત્યારે ચોક્ક્સ કહેવાનું મન થાય કે લાઇબ્રેરીના પુસ્તકો એમના સ્પર્શને મીસ કરશે તો સ્કૂલનો ઢોલ એમની અનેરી મજાની તાલની રીતને મીસ કરશે. હા, સંજય સર વગર સ્કૂલની સંગીતની વાત કરવી ખરેખર અધૂરી જ ગણાય. જ્યારે એક ગ્રંથપાલ પોતે એક સારા ગાયક અને એક સારા વાદક હોય ત્યારે એ તો સ્કૂલનું નવલખું ઘરેણું કહેવાય. જ્યારે જાગૃતિ મેડમ રિડાયર્ડ થયા ત્યારે સ્કૂલને એક મજાનું વાજીંત્ર Cajon આપતા ગયા હતાં (Cajon નું સજેશન કલહંશ સરે કર્યું હતું એ પણ એક વાત છે) અને એ Cajon પર સંજય સરને અનેક સમયે જોયાનું યાદ છે. સરની Cajon પર ફાવટ એવી છે કે બસ સાંભળનાર અને ગાનાર બન્નેને મજા પડી જાય.  જ્યારે પણ સ્કૂલે જવાનું બન્યું છે ત્યારે એમને વિદ્યાર્થીઓ સાથે સંવાદ કરતા કે કંઇક નવું પીરસતા જ જોયા છે. એ હંમેશાં વિદ્યાર્થીઓથી ઘેરાયેલા જુજ શિક્ષકોમાંના એક છે. હ્યુમર એ એમની બીજી ઓળખ ગણાય. સંજય સર એટલે સ્કૂલ માટે અને વિદ્યાર્થીઓ માટે multitalented and multitasking personality એવું ચોક્ક્સ કહી શકાય.  અને વિદ્યાર્થીઓ પાછળ પોતાના ખિસ્સામાંથી અનેક સમયે હસતાં હસતાં રૂપિયા ખર્ચનારા આવા સરળ અને ઋષિતુલ્ય શિક્ષકની ખોટ આ સ્કૂલને ચોક્ક્સ પડશે. છતાં સમય અને નિયમ એમના કામ કરે જ છે એ ન્યાયે સંજય સરને વિદાય આપવી રહી જ. છેલ્લા તમારા જીવનની નવી ઇંનિગ માટે તમને અનેક શુભેચ્છાઓ.

Happy Birthday Nairutimadam !

6 વર્ષનો પહેલા ધોરણમાં ભણતો એક છોકરો જાન્યુઆરી 1987માં બુલેટના પાછલા વ્હિલ નીચે પગ આવી જવાથી ફ્રેકચરનો ભોગ બને. આમ તો સ્કુલથી એનું ઘર માંડ 200 મીટર દૂર હશે. પણ 1987ની એ સાલમાં એક સામાન્ય પરિવાર કરે તો શું કરે ? કારણ કે સવારમાં જોબ પર જતાં પહેલા પપ્પા સ્કૂલે તો મૂકી જાય પણ છૂટતી વખતે શું કરવું ? એટલે નક્કી થાય કે સ્કૂલે નથી જ મોકલવો. છેલ્લે વિચાર એવો પણ આવે કે બે મહિના નહી જાય તો શું ફર્ક પડશે ? ઘરે આપણે એને ભણાવી લઇશું... અઠવાડિયા બાદ સ્કૂલના ક્લાસ ટિચર રજિસ્ટરમાંથી એડ્રેશ શોધીને સ્કૂલ છુટ્યા બાદ ઘરે પુછપુરછ કરવા અવ્યા કે તમારો દિકરો સ્કૂલે કેમ નથી આવતો ? મમ્મી આખી કહાની કહે અને મેડમ જવાબ આપતા કહે ચિંતા ન કરો હું રોજ સ્કૂલ છૂટ્યા બાદ 15-20 મિનિટ આવીને કે પછી રીસેસના સમયમાં આવીને ભણાવી જઇશ. કારણ કે હું બસમાં આવું છું અને બસ એમ પણ સ્કૂલ છૂટ્યા પછી 15-20 મિનિટ મોડી જ ઉપડે છે અને અહીં સામે જ તો બસ ઉભી રહે છે. અને લગભગ બીજા જ દિવસથી એ સિલસિલો ચાલુ થાય અને રોજ મેડમ સ્કૂલ છૂટ્યા બાદ ઘરે આવે અને બસ ઉપડવાની હોય ત્યાં સુધીના સમયમાં એ ફરજ અદા કરી જતાં રહે. લગભગ દરરોજ ત્રણ મંજિલ ચડીને A-81 ના આઇ.પી.સી.એલ. કોલોનીના સ્કૂલની સામે આવેલા ઘર પર આવવું અને ભણાવી જવું એ જાણે નિત્યક્ર્મ બની રહ્યો ! ફરજ બહાર થાતા આવા કામ માટેના એવોર્ડ નથી હોતાં એ તો ઇતિહાસના પન્નામાં કાયમ માટે કંડારાઇ જઇ યાદ રહી જતાં હોય છે. બાકી આજે તો પહેલા ધોરણના પણ ટ્યુશન ચાલે છે. બસના ડ્રાઇવરને અને એકાદ મોટા છોકરાને કહી રાખ્યું હતું કે જો જે હું આવું ત્યાં સુધી બસ ઉભી રાખજે ! એક છોકરો સ્કૂલે આવી શકે એમ નથી એટલે એને ભણાવીને તરત જ આવી જઇશ. રોજની આ 15-20 મિનિટ એમ જ એ છોકરો ભણી લેતો, સ્કૂલની પરીક્ષા પણ આપી અને ત્રણ મહિના પછી એ પગ પરનું પ્લાસ્ટર પણ નીકળી ગયું ! એ છોકરો A+ ગ્રેડ સાથે પાસ પણ થયો અને એ વાતને 3 દાયકા કરતાં પણ વધારે સમય થઇ ગયો... આજે એ મેડમ રિટાયર્ડ છે પણ દિલમાં કાયમ છે આજે આ વાત એટલે યાદ આવી કે આજે મેડમનો જન્મદિવસ છે. હા, એ છોકરો અજીત કાલરિયા હું પોતે અને મેડમ એટલે નૈરૂતિ દવે ! સરળ, નેકદિલ અને પોતાના કામ પ્રત્યે સંપૂર્ણ વફાદર એવા મેડમને Happy Birthday અને Happy New Year. IPCL સ્કૂલમાં આવા અનેક શિક્ષકો.. એ બધામાં મને ભણાવી મૂઠી ઉંચેરા સાબિત થયેલા નૈરૂતિમેડમને આજે દિલથી Happy Birthday.

ઋણાનુંબંધ

જીવનમાં એક પાત્ર એવું તો મળી જ આવે કે એ પાત્રને જોઇને કે એ પાત્રને મળીને કે એ પાત્રને માણીને મનના એક ખૂણામાં એમ થાય કે ક્દાચ આની સાથેનું ઋણાનુંબંધ હતું એટલે જ મળાયું. ક્યાંક આપણી એ નિર્બળતા ગણો કે આપણા પર રચાયેલો માયાનો એક પડદો ગણો મોટાભાગના કિસ્સામાં આ ઋણાનુંબંધ આપણને એ સ્વજન કે મિત્રનો દેહ ચિતા પર હોય ત્યારે જ યાદ આવતો હોય છે. અને થાતું હોય છે બસ આટલું જ ! પણ એનાથી પર પણ ક્યાંક આપણા દરેકનું ઋણ અને ઋણાબંધ બીજે પણ ક્યાંક જોડાયેલું છે જ ! હા, એ પોતાની જન્મભુમિ સાથેનું, પોતાના કુટુંબ સાથેનું કે આપણા જ જીવનમાં અનાયાસે આવી જતા અને ક્ષણ કે બે ક્ષણ પણ રહી કાયમને માટે વિસરાઇ જતાં દરેક વ્યક્તિ સાથે ના કંઇક સંચિત કર્મ સાથેનું ! બસ આ જ વાત આ નવલકથામાં ક્યાંક ખુબ જ સરસ રીતે વર્ણવાઇ છે. અને એટલે જ એને નામ અપાયું છે ઋણાનુંબંધ.  

એક જ વ્યક્તિના ત્રણ જન્મો જ્યાં એક સાથે ચાલતા હોય એવી પહેલી વખત વાંચેલી આ મજાની નવલકથા છે. સપનાઓને ઓળખવા મથતા માનવીને ક્યાં કેવી રીતે જોવું શું કરવું એ બાબત પર વિચારતા કરી મુકે એવી આ નવલકથા છે. જાણે કુદરતના કોલ તમને ક્યાંક દોરી જાય છે અને તમે એમ કરો જ છો. એવું ક્યાંક માનવા મજબુર કરે એવું આલેખન છે.  તમે આ સૃષ્ટિમાં ચોક્ક્સ કામ કરવા જ આવ્યા છો તો જાણે દરેક વિચાર કે દરેક સપનું તમને કંઇક નિર્દેશ આપતું જાય છે. એવું મજાનું નિરૂપણ છે. તો આમાં વિજ્ઞાન છે આમાં ધર્મ છે આમાં વિશ્વનું રાજકારણ છે. અને આ બધાથી પર વર્ષોથી જોવાયેલું અખંડ ભારતનું સપનું કે જે દરેક ભારતીયનું છે એને સાચી પાડતી અનેક ઘટનાઓનો એક મજાનો સિરસ્તો છે. રાજકારણ અને વિજ્ઞાનથી ઉપર તમારી શ્રદ્ધા અને વિવેકબુદ્ધિ કામ કરે છે એ વાત જાણે પ્રતિક્ષણ અહેસાસ અપાવી જાય એવી મજાની નવલકથા છે. પણ સાથે સાથે એને સમજવા માટે કે પામવા માટે તમારા મનનું સાફ હોવું પણ ખુબ જ જરૂરી છે એ વાત ખુબ જ સરસ રીતે વર્ણવાઇ છે.

ટુંકમાં જીવનમાં કોઇપણ પાત્રનું મળવું એ એમ જ નથી એ વાત ક્યાંક ચોક્ક્સ ઋણાનુંબંધને કારણે જ શક્ય બને છે એવું માનવા મજબુર થઇ જવાય એવી મજાની કહાનીનું નિરૂપણ છે. સાયન્સ,સ્પિરિચ્યુઆલીટી અને સ્પિરીટથી ભરેલ આ ઋણાનુંબંધ નવલકથા ભલે ફિક્સનલ હોય પણ મનનાં એક ખૂણામાં ક્યાંક નોન ફિક્સનલ હોવાનો વહેમ આપીને વિચારોના વમળમાં ધકેલી દેનારી છે એ પાક્કુ ! વિજ્ઞાન અને ધર્મ બન્નેને નિપેશભાઇએ જીવનમાં ખુબ જ સરસ રીતે પામવાનો નિખાલસ પ્રયત્ન કર્યો છે એનો પુરાવો આ નવલકથાના શબ્દો, આલેખાયેલા પાત્રો અને ભૌતિક જગતની વિજ્ઞાન આધારીત વાતો એમના નિરૂપણમાં સતત દેખા દે છે. ગુજરાતી સાહિત્ય જગતમાં નવા અભિગમ સાથે નવો ચિલો ચાતરી મજાની  નવલકથા આપવા બદલ નિપેશભાઇ તમને ખુબ ખુબ શુભેચ્છાઓ.  

યુરોપિયન દેશમાં હજુ રેનેશાની દસ્તક પહોંચી ન હતી. અને આમ પણ એમ મનાય છે કે એની શરૂઆત 14મી સદીમાં સૌ પ્રથમ ઇટલીથી થઇ. બસ સમજો હજુ એના પગરવ શરૂ જ થતાં હશે એ સમયની વાત છે. ઇટલીથી એક 17 વર્ષનો યુવાન એના બાપ(Niccolò)અને કાકા(Maffeo) સાથે એક લાંબી સફરે નિકળી પડે છે. આ ત્રણ કોણ તો એક જ જવાબ છે Venetian merchant ! પણ 13મી સદીના અંત ભાગમાં આ વેપારીઓ બીજા કરતાં કંઇક અલગ વેપાર કરનારા હતાં. કારણ કે એમનો વેપાર યુરોપથી એશિયા સુધી ફેલાયેલો હતો. વેપારની એક ખેપમાં 1271માં 17 વર્ષનો જુવાન નિકળી પડે છે ત્યારે એને ક્યાં ખબર હતી કે એનું નામ અનેક સદીઓ સુધી દુનિયા યાદ રાખશે. એ જે રસ્તે ચંગીઝ ખાનના પૌત્ર કુબલાઇ ખાન સુધી પહોંચ્યા એ સિલ્ક રોડ નિયતીનો નવો નળાંક હશે એ પણ ક્યાં એમાંના કોઇને ખબર હતી. હા, એ 17 વર્ષના છોકરો રસ્તાને કે ભૌગૌલિક પ્રદેશને નકશામાં કંડારી લેવાની કળાનો રચયિતા હતો. સાહસિક અને કંઇક કરી છુટવાની ભાવનાથી ભરેલો આ જુવાન ત્યાર બાદ કુબલાઇના દરબારમાં જ રહી જાય છે અને સારું માન પણ પામે છે અને 24 વર્ષ પછી જ્યારે તે ઇટલી પાછો આવે છે ત્યારે તે 15000 માઇલની સફર કરી ચુક્યો હોય છે અને એની પાસે હોય છે પોતે જોયલા પ્રદેશ અને ત્યાંની સંસ્કૃતિ સાથેનો સમગ્ર નકશો અને પ્રાદેશિક વિવિધતાથી ભરેલું નોલેજ જે આજે પણ એના નામ અને પ્રવાસ સાથે ઓળખાય છે તો એક સમયે કોલંબસની જેમ અનેક સાહસિક યુવાનો માટેની એ સફર બાઇબલ હતી. એ સફર બાઇબલનું નામ  The Travels of Marco Polo! (Marco Polo ની આ જીંદગીનામાની કહાની જોવી હોય તો 20 Episode માં નેટફ્લિક્સ પર છે જ). અને 17 વર્ષનો યુવાન એટલે Marco Poloપોતે.

અને લગભગ સાડા છ સદી વીતે પછી 1949માં બ્રાઝિલમાં બસ અને કોચ બનાવતી એક કંપની ચાલુ થાય અને Jose Ruben De La Rosa કંપનીનું નામ   Marco Polo રાખે ત્યારે જાણે એમ લાગે કે ક્યાંક એ નકશા અને રસ્તાનો રાજા ફરી જીવતો થયો.

દુનિયાભરમાં જાણે બ્રાઝિલની આ કંપનીએ Marco Poloની એક આગવી ઓળખ ઉભી કરી. કારણ કે આર્જેન્ટીના, ઓસ્ટ્રેલિયા, કોલંબિયા, મેક્સિકો અને સાઉથ આફ્રિકામાં MARCOPOLO ના પોતાના પ્લાન્ટ છે તો 2009માં પોર્ટુગલનો પોતાનો પ્લાન્ટ ઇકોનોમિક રિસેસનના કારણે બંધ કરવો પડ્યો. બાકી યુરોપમાં પણ પ્લાન્ટ હતો જ.

બ્રાઝિલમાં MARCOPOLO છે તો ભારતમાં TATA છે. ભારતનો એવો કયો વ્યક્તિ હશે જેને TATA નામ મોઢે નહી હોય ! TATA અનેક ક્ષેત્ર સાથે સંકળાયેલ ટ્રસ્ટવર્ધી નામ. પણ આજે મારે એના એક જ સેગમેન્ટની વાત કરવી છે. TATA ના વાહન ઉત્પાદન ક્ષેત્રની ! હા, એ જ, જે  Tata Motors Limited ના નામે ઓળખાય છે. જે પહેલા Tata Engineering and Locomotive Company(TELCO)ના નામે ઓળખાતું હતું. ભારતમાં જમશેદપુર, પંતનગર, લખનૌ, સાણંદ, ધારવાડ અને પુનામાં  આ Tata Motors Limited ના પ્લાન્ટ આવેલા છે. તો વિદેશમાં આર્જેન્ટીના, દક્ષિણ આફ્રિકા, બ્રિટેન અને થાઇલેન્ડમાં પણ પોતાના પ્લાન્ટ આવેલા છે. તો વિદેશની ધરતી પર સ્પેન, બ્રિટેન અને સાઉથ કોરિયામાં પોતાના Research and development centre આવેલા છે.

આ બધાથી પર મજાની વાત એ છે કે 2008માં Tata એ Jaguar Land Rover ને ખરીદી લીધી તો આ જ કહાની પહેલા બની હતી 2004માં સાઉથ કોરિયાની Daewoo કંપની સાથે અને 2005માં સ્પેનની  Hispano Carrocera સાથે ! પણ આ બધાની વચ્ચે એક મજાની કહાની બની ગઇ 2006માં. હા, TATA અને MARCOPOLO(બ્રાઝિલની કંપની)ના કોલોબ્રેસનથી. ટુંકમાં કહી શકાય કે વિશ્વની બે અગ્રેસર કંપનીઓ હવે માર્કેટમાં સાથે મળીને કંઇક નવું જ કરવા જઇ રહી છે.   

હા, એ જ TATA...   કે જે ભારતના automobile ઉત્પાદન ક્ષેત્રે અવલ્લ નંબરનું નામ ધરાવે છે. એટલું જ નહી, બસ ઉત્પાદન ક્ષેત્રે વિશ્વ કક્ષાએ બીજા નંબરે, ટ્રક ઉત્પાદન ક્ષેત્રે ચોથા નંબરે અને કાર ઉત્પાદન ક્ષેત્રે વિશ્વમાં જેનો 17મો નંબર છે.

તો બીજી બાજુ સમગ્ર યુરોપ અને બ્રાઝિલ MARCOPOLO ને ઓળખે છે. બસ અને કોચ બનાવતી આ બ્રાઝિલની કંપની આમ તો 6 ઑગસ્ટ 1949માં બ્રાઝિલના Caxias do Sulમાં સ્થપાઇ અને વિશ્વમાં 60 દેશમાં પોતાનું ઉત્પાદન મોકલ્યું. બોલો દમદાર છે ને  MARCOPOLO પણ !

આ બન્નેના જોડણથી ઉદભવ થયો એક નવા સૂર્યોદયનો ! TATA અને MARCOPOLO એ શરૂઆતમાં લખનૌ ખાતે રોજની 25 બસ બનાવીને શરૂઆત કરી જે ધારવાડમાં 70 બસ સુધી લઇ જવામાં આવ્યું અને હાલમાં લગભગ ડબલ પ્રોડકશન કરીને દુનિયામાં સૌથી વધુ પ્રોડકશન કરી પ્રથમ નંબરે છે.

આજે પણ અહીં Tata Marcopolo joint venture માં Tata ના 51% અને Marcopoloના 49 % ની હિસ્સેદારી છે. આ બન્ને ભેગા મળીને 16 થી 54 સીટની બસ તો 18 થી 45 સીટની Luxury બસ અને  Luxury કોચ તથા low floor સીટી બસ બનાવે છે. સોબર લુકમાં દેખાતી આ મજાની બસ મુંબઇ, અમદાવાદ, દિલ્હી, બેંગ્લોર, કોઇબ્તુર, મૈસુર, કોલકત્તા, ચેન્નાઇ, લખનૌ, કાનપુર, ચંદીગઢ, પુના, હૈદ્રાબાદ, થાને, ત્રિવેન્દ્રમ, વિશાખાપટ્ટનમ, વિજયવાડા અને અમૃતસર જેવા મુખ્ય શહેરોમાં સીટીબસ તરીકે અને અનેક મોટી કંપનીઓમાં પોતાના employeeને લાવવા-લઇ જવા  માટે AC  અને  non AC બસ સતત દોડે છે. તો છેલ્લી વાત કહી દઉં કે આજકાલ Y1 ને લઇને ફરીથી TATA MARCOPOLO ચર્ચામાં છે. હા, Y1 એટલે Electric Hybrid bus. ફરીથી ક્યારેક રસ્તામાં TATA MARCOPOLO એવું લખેલી બસ દેખાય જાય તો TATA ની સાથે સાથે MARCOPOLO શબ્દને પણ યાદ કરી લેજો ક્યાંક એ 650 વર્ષ પહેલા થઇ ગયેલ  MARCOPOLOને સાચી અંજલી હશે.

Happy Birthday Jagrutimadam

ખુબ જ ઓછા એવા શિક્ષક હોય છે જે સમાજવિદ્યા જેવો વિષય ભણાવતા હોય અને છતાં વિદ્યાર્થીઓના પ્રિય હોય અને જીવનભાર યાદ રહી જતાં હોય. અમારા સ્કુલિંગ સમયમાં સમાજવિદ્યા ભણાવનારા આવા એક મેડમ અમને મળ્યાં એ અમારું સદભાગ્ય. છતાં આજે પણ કોઇ જઇને એમને પુછે કે મેડમ તમારો પ્રિય વિષય કયો ? તો તમારી અપેક્ષાઓની વિરૂદ્ધ જવાબ મળે ? હા, સમાજવિદ્યા ભણાવતા એ મેડમનો પ્રિય વિષય ગણિત ! બોલો છે ને મજાની વાત ! આટલું જ નહી અમને ભણાવનારા આ શિક્ષીકા સમય જતાં પોતાની લગન અને સમર્પણને કારણે 2010માં સેકન્ડરી માધ્યમના પ્રિંન્સીપાલ બને ! અને 2017 સુધી પોતાની સેવા આપી અનેક સ્ટુડન્ટને તૈયાર કરી સ્કુલને અલવિદા કહે... આ સમગ્ર સમયગાળા દરમ્યાન પણ એમનું ભણવાનું, ભણાવવાનું કે કંઇક પ્રાપ્ત કરવાનું કામ તો ચાલું જ રહ્યું અને આજે પણ છે જ ! એ વાતનો ગર્વ એમને હોય એના કરતાં વધારે એમના વિદ્યાર્થીઓ અને એમની સાથે કામ કરનારા સહકર્મીઓને હોય એવું તમે ચોક્ક્સ અનુભવો. આ હું એટલા માટે કહું છું કે, વિદ્યાર્થીઓને ભણવતા ભણાવતા પણ એમણે સંગીતમાં પણ વિસારદ હાંસલ કર્યું, તો વળી 50 વર્ષની ઉમરે Value Education (મુલ્ય શિક્ષણ- એ પણ ગાંધીજીના વિચારો લોકો સુધી કેવી રીતે પહોંચે) જેવા વિષયમાં Phd. પણ કર્યું... આ મેડમ જ્યારે અમને ભણાવતાં ત્યારે એ ચોક્ક્સ બીજા કરતાં અલગ તરી આવતા... જેમ કે રાષ્ટ્રગીત ગવાતું હોય ત્યારે જો હલ્યા તો અમુક શિક્ષકો બાજુ પર લઇ જઇને સજા ફટકારતાં તો જુજ શિક્ષિકાઓ જ આ કામ કરતાં એમાંના આ એક મેડમ ! હા, વિદ્યાર્થીઓની નજરમાં એમનો ખોફ હંમેશા રહેતો. મોટો અવાજ અને સ્ટ્રીક્ટનેસ એ સ્વભાવ જાણે દરેક વિદ્યાર્થી માટેનો એમનો પહેલો પરિચય હતો. ડિસીપ્લીનના મોટા આગ્રહી છતાં એ વિદ્યાર્થીઓને હંમેશા ગમતા કારણ કે જ્યારે ભણાવતાં ત્યારે હાથમાં પુસ્તક તો ક્યારેય કોઇએ જોયું જ નથી અને એવી ફ્લ્યુઅન્સીથી ભણાવતા કે જાણે એક પ્રવાહમાં વહી જઇએ. અમારો ક્લાસ નસીબદાર કારણ કે 8 D, 9D અને 10D એમ ત્રણ વર્ષ અમને આ જ મેડમે ભ્ણાવ્યું. આ સમયે અમે અમારા જીવનમાં માણેલા પ્રસંગ કહું તો ચોક્ક્સ કહીશ કે ગાઇડમાંથી બેઠા લખેલા જવાબને કાયમ વખોડનારા આ મેડમ ઘણા વિદ્યાર્થી અને વાલીઓને ખુંચતાં.... એક સમયે અમારા સમગ્ર ક્લાસની ગાઇડ લઇને લોકરમાં મુકી દેવામાં આવી હતી અને ફરજ પાડવામાં આવી હતી કે જાતે લખો ! અને પાછા બધા એમાં સફળ પણ રહ્યાં હતાં. બસ મેડમને એ જ પ્રુવ કરવું હતું અને પછી એ પાછી પણ આપી દીધી હતી. હવે તમારી મરજી ! તો એક સમયે મને મારા બે ત્રણ દોસ્તો સાથે એટલાસમાં રમત રમતાં જોઇને આનંદ પામ્યા હતાં અને કહ્યું હતું કે જો તમારા બધાની હા હોય તો અઠવાડીયામાં એક દિવસ એવો ગોઠવીએ કે હું મોટો બ્લેન્ક વ્લર્ડ મેપ લઇને આવું અને તમને એક એકને અલગ અલગ દેશના નામ કહું અને તમારે એ દેશ બતાવવાનો ! લગભગ અડધો ક્લાસ તૈયાર હતો અને નિર્ણય લેવાયો ! દર શુક્રવારે લગભગ 6 x 4 ની સાઇઝનો મોટો મેપ આવતો એને બ્લેક બોર્ડ પર લટકાવવામાં આવતો અને દરેકને ઉભા કરીને કોઇ દેશનું નામ આપીને બતાવવાનું કહેવામાં આવતું આ થાતું એમાં મને તો મજા આવતી... અને કદાચ આના કરણે જ મને એ સમયે દુનિયાના દરેક દેશના નામ એના કેપિટલ સાથે મોઢે હતાં.. તો જીવનના એ યાદગાર દિવસોમાં અનેક પજવતાં પ્રશ્નો પુછીને મેડમ પાસેથી જવાબ મેળવતાં એ નફામાં રહેતું. સફારીમાં આવેલી અને વાંચેલી વાત ન સમજાઇ હોય એવી અનેક વાતો જઇને મેડમને પુછતાં... સ્કુલમાં કદાચ 200 કરતાં વધારેના સ્ટાફમાં એ પહેલા શિક્ષિકા હશે જે જાતે કાર ડ્રાઇવ કરીને આવતા. અને આજે પણ એ જ વટથી જ્યારે હોંડા સિવિક ચલાવતાં જોઉં ત્યારે અનેરું માન ઉપજતું હોય છે. હવે કદાચ ઓળખી ગ્યા હશે કે હું ક્યારનો જાગૃતિ મેડમની જ વાત કરું છું. જીવનમાં મળેલા અનેક શિક્ષકોમાં કાયમ યાદ રહી જાય એવું એક નામ એટલે જાગૃતિ દવે(જાગૃતિ મેડમ). એક સમયે 90 ના દશકમાં સફેદ કલરના LML NV પર સવાર થઇને આવતાં ત્યારે એ અમને લેડી સિંઘમ જેવા દેખાઇ ઉઠતાં પણ બહારથી કઠોર જણાતાં અને અંદરથી એકદમ કોમળ સ્વભાવના આ જાગૃતિ મેડમને આજે એમના જન્મદિવસે ખુબ ખુબ શુભેચ્છાઓ ! Madam you taught History and Geography in such a rhythm that today also it is my favourite subject. You taught Civics in such a way that reminds us number of rules on every walk of life. We teach the same things to the new generation feel proud of having learning sessions under you. You also taught about business cycle while teaching Economics. I still remember those things while dealing in my trade. Many times I miss you, madam, a lot while looking or listening about Social Science. I feel completely nostalgic for my school life. Remembering those days, I wish you many many happy returns of the day from core of my heart.

આઇ.ડી. પંચાલ સર

આઇ.ડી. પંચાલ સર બસ આ જ નામ બધાને મોઢે ! ઇન્દ્રવદન પંચાલ એટલે IPCL સ્કુલમાં Physics જેવો વિષય ભણાવનાર સર. જો કોઇને જોઇને એના વિષે અભિપ્રાય બાંધી લેવાનો તમારો સ્વભાવ હોય તો એ આ સર ના કિસ્સામાં સદંતર ખોટો જ પડે ! એકદમ કડક અને મોટો જાડો અવાજ કદાચ આ ઇમ્પ્રેસનમાં મદદ કરે પરંતુ જ્યારે એમને માણવાનું બને ત્યારે એ બધું જ ખોટું પડતું જણાય અને સામે ઉભરી આવે એક શાંત, નિખાલસ, સહજ અને સેન્સ ઓફ હ્યુમરથી ભરેલા પંચાલ સર ! મજાની વાત તો એ છે કે IPCL સ્કુલમાં કોઇ શિક્ષક નબળા હોય એવું લાગ્યું જ નથી ઉપરથી એવું કહેવાનું મન થાય કે બાળકો નહી શિક્ષકો વચ્ચે સારું ભણાવવાની હેલ્ધી કોમ્પિટીશન થાતી. આ સર પણ સૌના પ્રિય થઇ પડતા તો બીજી બાજુ જ્યારે સર પોતાના વર્ગમાં કોઇ વિદ્યાર્થીને બોલાવતા તો એનો રોલ નંબર લઇને બોલાવતા. યસ, આજે પણ ઘણાને સરના કારણે જ પોતાનો રોલ નંબર યાદ હોય એવા ઘણા મિત્રો મળી આવે છે જેમ કે મૃગેશને બોલવતી વખતે કહ્યું હતું C/2 (century/2 =50)... તો વળી ઓજસને C/2 + 1 (century/2+ 1 =51) કહીને બોલાવતા. વાહ આ પણ બાળકોના દિલ પર રાજ કરી જવાની મજાની રીતે છે. જે બતાવી આપે કે સરની યાદશકિત પણ જોરદાર છે. આ સર સૌના દિલમાં વસી જનારા અને આપણને મોટેથી હસાવીને પોતે એકદમ શાંતીથી હસનારા સ્વભાવના છે. આજે પણ જો આપણને ક્યાંક જોઇ જાય તો સામેથી બોલાવી ઉઠે એવા આ અદભુત શંકરભક્ત વ્યક્તિત્વને જન્મદિવસની અઢળક શુભેચ્છાઓ.

જીવનમાં અમુક નામ એવા હોય કે એમને મળો અને મહેફિલ રચાય, મળો અને મિલનયુગ શરૂ થાય, મળો અને આનંદની છોળો હિલોળા લેતી હોય એવો માહોલ બને, મળો અને મન બધું જ ભૂલીને એક અનેરી તાજગી મેળવતું હોય, મળો અને ભુતકાળને ભુલીને વર્તમાનમાં જ મન રમે એ વસ્તવિકતા આકાર લેતી હોય જ્યારે એવી ક્ષણો સાથે હોય ત્યારે જીવન નામની ઘટના એક ઉત્સવમાંથી પસાર થઇ રહી છે એવું ચોક્ક્સ સમજવું. અને આ ઉત્સવ એટલે જ જાણે અસ્તિત્વનો ઉત્સવ ! પછી ભલેને એ થોડા દિવસોનો હોય કે થોડા કલાકનો હોય પણ એ શરીરમાં કે મનમાં પોઝિટીવ પ્રાણ ફૂંક્નારો હોય છે. જે જીવનને ચેતવંતો બનાવી જનારો હોય છે તો જીવન રૂપી સફરમાં મળતું એક એવું સ્ટેન્ડ હોય છે કે જ્યાં ખાલીપો, એકલતા, નિરસતા, રૂટીન અને વિચારો બધું જ ખરી પડતું હોય છે અને તાજગી સાથે શરૂ થતી હોય છે નવી ઇનિંગ ! જે ફરીથી જીવનને નવો આયામ બક્ષનારી હોય છે. અને આવી ક્ષણ માણવી એ જ જાણે જીવનનો નવો વળાંક. અને કાલે ગાંધીજીની 150મી જન્મજયંતિ પર આવો સુંદર દિવસ અમારા નસીબમાં હતો. અસ્તિત્વના ઉત્સવ સમાન આ મજાનો દિવસ પકડવાનું બહાનું હતું બાની બર્થ ડે(અવંતિકાબેન) નો ઉત્સવ. થોડા મિત્રો ભેગા થયા અને પહોંચ્યા કિરીટભાઇના ફાર્મ હાઉસ પર ! હા, સેટેલાઇટ ગ્રીન પર !
હું અને આશીષ લગભગ સાથે જ પહોંચ્યા. બસ થોડી જ વારમાં કિરીટભાઇ ટહુકા પરથી બા અને ભાઇને(ગુણવંત શાહ) લઇને આવી પહોંચ્યા અને કંજ તો કિરીટભાઇની મીનીકુપર કાર જોઇને ખુશ થઇ ઉઠ્યો અને મને કહે પપ્પા આ તો મીનીકુપર છે ! બા કારમાંથી ઉતર્યા અને કંજે જ એમને ટ્રાવેલર્સ પામ આપીને સ્વાગત કર્યું કારણ કે નો બુકે ! નો ગીફ્ટ ! નો કેક ! આ મેસેજ બા પહેલેથી જ આપી ચુક્યા હતાં. એટલે વૃક્ષપ્રેમી એવા બા માટે આ એક જ ગીફ્ટ બચી હતી જે આપીને એમની ડાંટથી બચી શકાય. અને Travellers palm plant એ કામ કરી ગ્યો. બધાએ બા ને બર્થડે વિશ કર્યું. લગભગ બધા જ આવી ચુક્યા હતાં અને અંદર રૂમમાં જઇ રહ્યા હતાં ત્યારે ભાઇની બધી જ બુક્સના નામ મોઢે છે એવી રાજશ્રીને બોલાવીને ભાઇએ કહ્યું તું મારી બાજુમાં બેસ ! રાજ્શ્રી મારી સામે જોઇને ઇશારો કરીને કહી રહી હતી હું જુઓ અહીં બેઠી છું.... બંદા શું બોલે... નસીબ તારા.... એમ પણ નસીબદાર તો પહેલેથી જ છો.... તું ખુશ એમાં હું ખુશ... બસ બધા પોતપોતાની બેઠક લઇને બેઠા અને બ્રેકફાસ્ટથી શરૂ થઇ અમારી એ મજાની સફર... કિરીટભાઇ કહી ચુક્યા હતાં કે આજે અહીંથી જે પણ મળશે એ બધું જ ઓર્ગેનીક... અહિંના ફાર્મમાંથી જ ઉત્પન કરેલું હશે. ત્યાર બાદ કિરીટભાઇ અમને એમના બાયોગેસ ઉત્પન્ન કરતાં ખેતર પર લઇ ગયાં અને કેવી રીતે બાયોગેસ બને છે તે અત: થી ઇતિ સુધીની સમગ્ર કહાની બયાં કરી !
આ બધું અમને બતાવતાં હતાં ત્યારે એમનો ઉત્સાહ અને લગન જોઇને એમના પ્રત્યે અનેરૂ માન ઉપજતું હતું. નાનામાં નાની વાત પણ એમણે પોઇન્ટ આઉટ કરીને બતાવી છે. જે એમના આ કામ પ્રત્યેના સમર્પણનો પણ ખ્યાલ આપી જતો હતો. આ બધું જાણ્યા અને માણ્યા પછી ચોક્ક્સ કહેવું પડે કે જૈવિક વિઘટન એ ઘટના કેટલી મહત્વની છે એ વાત કિરીટભાઇ બરાબર પામી ચુક્યા છે. અને અનેકને એ માટે પ્રેરણા પણ પુરી પાડી રહ્યા છે.
બપોર થઇ ચુકી હતી અને બધાને ભુખ પણ લાગી ચુકી હતી. ફરીથી કિરીટભાઇએ એમના કમીટમેન્ટ મુજબ જ ઓર્ગેનિક ખાદ્યસામગ્રીથી જ તૈયાર થયેલ રસોઇથી જ સૌને જમાડ્યા ! અને એ જ ક્રમ રાત્રે પણ એમણે જાળવ્યો. સમય એનું કામ કરી રહ્યો હતો.. હા, એ ભાગી રહ્યો હતો પણ અમે આજે અમે એના બંધનમાં ન હતાં. આજે મોજ હતી. સાંજ થવા આવી હતી અમે સૌ કિરિટભાઇ સાથે 140 એકરમાં ફેલાયેલા એમના ફાર્મમાં એમની સાથે નિકળી પડ્યા ! બે સિંન્થેટિક ટેનિસ કોર્ટ અને ઇનડોર બેડમિન્ટન પ્લે એરિયા આંખોને આંજી દે એવી મજાની રીતે તૈયાર કર્યા હતાં. Snooker અને Squash એરિયા પણ એટલી સરસ રીતે તૈયાર થયા હતાં કે જોઇને વાહ એવું મોઢામાંથી નીકળી જ પડે. ત્યાંથી તેઓ અમને સ્વિમિંગપુલ જોવા લઇ ગ્યાં જ્યાં આથમતો સૂરજ જોઇને લગભગ બધા જ આનંદીત થઇ ઉઠ્યા હતાં કારણ કે skyscrapers વચ્ચે રહેનારા આપણા સૌ માટે આ નજારો જોવો લગભગ અશક્ય બની ગયું છે. અને ત્યારે મને જાવેદ અખ્તરનો એ શેર યાદ આવેલો કે

“ ઉંચી ઇમારતો સે મકાં મેરા ઘીર ગયાં

કુછ લોગ મેરે હિસ્સે કા સૂરજ ભી લે ગયે.”

અને આવું જ પાછું બન્યું ! જ્યારે જમીને ચાલતા રૂમ પર જવા નિકળી પડ્યા ત્યારે.... ચોથના ઉગેલા ચંદ્રને જોઇને જે ફિલિંગ્સ અનુભવી એ પણ શબ્દાતીત હતી. ખેતરમાં ઉગેલા છોડ અને આસપાસના બે ત્રણ ઝાડ વચ્ચે દેખાઇ ઉઠેલો એ ચંદ્ર જાણે વાંચેલી કોઇ નવલકથાના નિરૂપણ સરીખો લાગી રહ્યો હતો. સાંજે ભાઇ પણ બોલ્યા કે આજે કેટલા બધા દિવસે આવો સરસ સૂર્યાસ્ત માણ્યો.
કિરીટભાઇ જ્યારે અમને એમના ખુબ જ સરસ રીતે તૈયાર કરેલા ઘર બતાવતા હતાં ત્યારે ઠંડક મેળવવા કેવી રીતે સ્ટ્રકચરીંગ કરવું તે સમજાવતા હતાં તે જોઇને એમના વિઝનરી અને અપડેટેડ સ્વભાવનો ખ્યાલ આવી જ જતો હતો. એમ પુછ્યું કે આવા સ્ટ્રકચરીંગને શું કહેવાય ? વાહ, કેટલો સરસ જવાબ આપ્યો કે આને Climate responsive architecting કહેવાય. તો વળી 250 માણસો બેસીને જોઇ શકે એવું થિયેટર બતાવ્યું ત્યારે એ જે રીતે કુલીંગ થાય છે એ Geo Thermal cooling process ની વાત સાંભળીને તો વિચારમાં જ ખોવાઇ જવાયું કે આવું પણ થાય !
સાચું કહું આ બધાની વચ્ચે ક્યાંક ઉભેલી એ ગરમાળાના વૃક્ષોની લાંબી હાર તો ક્યાંક લાઇનમાં ગોઠવાયેલા travellers palm કે Fan palm જાણે બતાવતા હતાં કે વૃક્ષો થકી farmમાં પણ Aesthetic sense ઉભી કરી શકાય છે. એને સુંદરતા બક્ષી શકાય અને કુદરત સાથે એના સાનિધ્યમાં એની જ રીતે વધારો પણ કરી શકાય... માત્ર વિચાર અને એને અમલમાં મુકવાનો હોંસલો જોઇએ જે અમે સવારથી કિરીટભાઇમાં જોઇ રહ્યા હતાં. આ સમગ્ર સમય દરમ્યાન સૌને લાઇવ રાખતું અને લાઇવ રહેતું વ્યક્તિત્વ એટલે મૃગાંકભાઇ. મૃગાંકભાઇ એક એવું વ્યક્તિત્વ કે જે ન હોય તો આનંદ પણ ફિક્કો લાગે ! તો વળી રાત્રે જ્યારે મજાની મહેફીલ જામી હતી ત્યારે મનીષાબેને એક મજાની સરપ્રાઇઝ આપી જે જલ્દી મળે એની આતુરતાથી રાહ જોવાય છે. બાકી જે હોય તે સૌનો સાથ અને સૌની મજા એટલે 2 ઓક્ટોબર 2019નો દિવસ ! આ રીતે ઉજવાયેલ બાની બર્થ ડે કાયમ માટે યાદ રહેશે જ ! માત્ર ખોટ હતી ઓસ્ટ્રેલિયાના પૂર્વ છેડાને ખુંદી રહેલા દિલિપ સર એન્ડ કંપનીની તો ગુજરાતના પશ્ચિમ છેડેથી ન આવી શકનાર પારસ એન્ડ કંપનીની ! રાજેશભાઈ અને મનીષભાઈ તમને પણ એટલા જ miss કર્યા. જે હોય તે Thank you બા ને કે જન્મદિવસે આવી સરસ જગ્યાએ લઇ જવાનું ગોઠવ્યું અને જીવનમાં એક યાદગાર દિવસ ઉમેર્યો. બાકી બર્થ ડે તમારી અને રીચાર્જ તો અમે થયા એ પાક્કું.

જીવન શું છે ?

જીવન શું છે ? આ પ્રશ્ન પુછું છું ત્યારે ખબર છે કેવા કેવા ઉત્તર મળે છે. મારી જીત એ જીવન છે તો મારી દરેક હાર પછી મળતો નવો જુસ્સો એ જીવન છે. એક સૈનિકને પુછું તો જવાબ મળે છે યુદ્ધ એ જીવન છે કે શાંતિએ જીવન છે એ કશ્મકશમાં હજુ જીવું છું. એક ડૉકટરને પુછું છું ત્યારે ઉત્તર મળે છે દવા કે દુવા શું અસર કરે છે એ કશ્મકશમાં જીવનને શોધું છું. એક શિક્ષકને પુછું છું ત્યારે ઉત્તર મળે છે હું ભણાવું તો છું પણ શું હું ખુદ ભણી ચુક્યો છું આ કશ્મકશમાં દિવસો વિતાવું છું એ જીવન છે. એક વૈજ્ઞાનિકને પુછું છું ત્યારે ઉત્તર મળે છે આ ટેકનોલોજી કે અદ્યાત્મને જોડતો સેતુ શોધવા મથું છું એ જીવન છે. એક સર્વિસ મેનને પુછું છું ત્યારે ઉત્તર મળે છે આમ જ રોજ એક જ રૂટ પર પસાર થતા દિવસો એ જ કે એને પેલે પાર પર પણ કંઇક છે એ વિચારું છું  એ જ જીંદગી છે.

છેલ્લે હું થાક્યો ક્યાં ગયો ખબર છે એક નદી પાસે એને પુછ્યું જીવન શું છે ? બસ એ તો ખળખળ વહેતી રહી. જંગલને જઇને પુછ્યું જીવન શું છે ? બસ એ તો એમ જ રહ્યું માત્ર ક્યાંક કોઇ પ્રાણીનો આવજ કે માત્ર કોઇ સુકાયેલ પાંદનો ખળખળાટ કે એકાદ પવનની લહેરખી. દરિયાને જઇને પુછ્યું જીવન શું છે ? એ જ ઘુઘવાતા મોજાનો આવજ અને જાણે રીધમ સાથેનો એનું ક્ષીણ થઇ જવા સુધીનું મૌન. પહાડને જઇને પુછ્યું જીવન શું છે ? જાણે વર્ષોથી તપસ્યા કરતા એમ જ ઉભા રહેવું એ જ જીવન છે.   

મનીષા પાનવાલા - Nimit come back soon

પહેલી નજરમાં શાંત અને સહજ દેખાઇ ઉઠતું એક અનોખું વ્યક્તિત્વ એટલે મનીષા પાનવાલા. પણ જો જીવનરૂપી સિક્કાની બીજી બાજુ જોઇએ તો જ આ જગતને મનીષાબેનના મલ્ટીટેલેન્ટેડ વ્યકિતત્વનો પરિચય થાય. આમ તો તેઓ B.E. Electrical કરીને Management વિષયમાં MBA ભણ્યા અને પાછળથી Ph.D. પણ થયા. અને એમના જ હાથ નીચે લગભગ 10-12 વિદ્યાર્થીઓ Ph.D. પણ થયા છે. મનીષાબેન પોતે IIM- Ahmedabad ના Alumnus છે. FDP (Faculty Development programme) ની તાલીમ ત્યાં પામેલા છે. અનેક સામાજિક કાર્યોમાં એમનું યોગદાન રહ્યું છે. તો પર્સનાલીટી ડેવલોપમેન્ટ જેવા વિષય હોય કે બીજું કંઈપણ સ્ટેજ પર એક સારા વક્તા તરીકેની એમની કાયમ એક આગવી ઓળખ રહી છે. ગુણવંત શાહના પુસ્તક “મરો ત્યાં સુધી જીવો” અને “કૃષ્ણમ શરણમ ગચ્છામિ”નું સંપાદન પણ એમણ જ કર્યુ છે. તો મેનેજન્મેન્ટના દરેક વિદ્યાર્થીએ વાંચવી જોઇએ એવી ગુણવંત શાહની બુક The Bossના પણ તેઓ પોતે સહલેખિકા છે.
હાલમાં Veer Narmad South Gujarat University માં Business and Industrial Management વિભાગમાં એક પ્રાધ્યાપિકા તરીકે કામ કરી રહ્યા છે. પણ પોતાની અંદરના વિચાર અને ક્યુરિયોસિટી જાણે જીવનના રહસ્યોને પામવા માટે પાછું વિજ્ઞાન તરફ ખેંચી જતું હોય એવું સતત લાગે. કારણ કે મનીષાબેનને એમ કહી દેવામાં આવે કે તમારે આજે અત્યારે જ બ્લેક હોલ કે સ્ટિફન્સ હિકિન્સ કે રીલેટીવીટીની વાતો કે પછી મિચિઓ કાકુની વાતો કે પછી થોડી સાઇન્સને લાગતી મજાની વાતો વહેંચવાની છે તો તરત જ તૈયાર થઇ જાય. અને એક અલગ વિશ્વમાં સૌને લઇ જાય. અને જીવનમાં કદીય ન માણ્યું હોય એવું મજાનું એક લેક્ચર માણવા મળે. હવે વિચારો કે Management ના એક પ્રોફેસર પોતાના વાંચન વિશ્વના સથવારે બ્રહ્માંડના રહસ્યોને ઉજાગર કરે ત્યારે ચોક્ક્સ કહેવાનું મન થાય કે વાહ આ વ્યક્તિત્વ સમાજ માટે એક અલગ જ રોલમૉડેલ છે. હા, એ ચોક્કસ કે એ સાયન્સ ભણેલા છે એટલે એ એમનો પોતીકો શોખ છે. આમ મનીષાબેન ક્યાંક જુદુ પડી આવતું અને નોંધ લેવા જેવું વ્યક્તિત્વ છે જ.
અને હવે આજે મારે વાત કરવી છે વિજ્ઞાનની જ ! તો .... ચોક્ક્સ કહીશ કે વિજ્ઞાન એટલે લગભગ દરેકને ગમતો મજાનો વિષય. એમાં પણ જો માર્ક્સ શબ્દ કાઢી નાખીએ તો બધાને આ વિષય મજાનો જ લાગે ! કારણ એક જ છે કે આ વિષય ક્યુરિયોસિટીથી ભરપુર છે. અરે, જો માર્ક્સ શબ્દ નિકળી જાય તો નાના હોય કે મોટા બધાને આ વિષય ગમે જ ! ગેલિલિયો, ન્યૂટન કે આઇન્સ્ટાઇન બધા જ ગમવા લાગે....તો આ વાત સાથે એમ ચોક્ક્સ કહેવાનું મન થાય કે ગુજરાતી સાહિત્ય જગતની થોડી પીછે હઠ રહી હોય તો એ ક્ષેત્ર વિજ્ઞાન સાથે જોડાયેલ નૉવેલનું રહ્યું છે. હા, વિજ્ઞાન આધારિત નોવેલ ખુબ જ ઓછી લખાઇ છે. છતાં ગુજરાતી ભષામાં વિજ્ઞાન પર જે કંઇ લખાયું છે એ ચોક્ક્સ વંચાયુ છે અને વહેંચાયું છે. અને કદાચ આ બાબતનું ઉજળું પાસુ સફારી જેવા મેગેઝિનને ગણી શકાય. પણ આજે વાત કરવી છે નૉવેલની ! ગુજરાતી ભાષામાં આ ક્ષેત્રમાં પણ મનીષાબેનનું યોગદાન અદ્દભુત રહ્યું છે.અને એ પણ એમની નોવેલ સત- અસતથી! હા, ગુજરાતીમાં લખાયેલ ખૂબ જ ઓછી વિજ્ઞાન આધારીત નોવેલમાં શિરમોર નામ છે: સત- અસત! અને એને લઈને આનંદ અને ખુશીના સમાચાર એ છે કે આ નોવેલ પર આધારિત એક નાટક તૈયાર થયું છે અને 15th September ના રોજ “Nimit come back soon” ના ટાઇટલ સાથે સુરતમાં રજૂ થવા જઇ રહ્યું છે. મનિષાબેન આ સફળતા માટે તમને અઢળક શુભેચ્છાઓ. થોડા દિવસો પહેલા જ હું અને દિલીપ સર વાત કરતાં હતાં કે સત- અસત પર ખરેખર એક પિક્ચર બનવું જોઇએ. કારણ કે નોવેલનો શબ્દે શબ્દ એક ડાયલોગ છે અને જ્યારે વાંચીએ ત્યારે એમ થાય કે જાણે નજર સમક્ષ જ આખું દ્રશ્ય આવી રહ્યું છે. સતત એમ થાય કે મૂવીનો આખો પ્લોટ તૈયાર જ છે.તો ખૂટે છે શું એ નથી સમજાતું ? છતાં આનંદની વાત તો એ છે આજે નાટક સુધી આ વાત આવી ખરી. અને હજુ આશા છે કે નાટક સુધી પહોંચેલા આ ખુશીના સમાચાર આવતીકાલે મૂવીના રૂપમાં પણ સાંભળવા ચોક્ક્સ મળશે જ ! કારણ કે હવે આ નોવેલ અંગ્રેજીમાં પણ ટૂંક સમયમાં જ આવી રહી છે.વિશ્વના કોઇક ખૂણામાંથી કોઇકને સ્પાર્ક થાય અને આ કામ થાય એની રાહ જોઇ રહ્યો છું. આ એટલા માટે કહેવું પડે કે આ નવલકથા તૈયાર થઇ એની પાછળ ક્યાંક એક સત્ય હકિકત જોડાયેલ છે તો ક્યાંક આ નવલકથામાં The grand Design, Theory of everything, A brief history of time, The Tibetan book of Dead, A New Science of Life, Synchrodestiny જેવી અંગ્રેજી બુક્સ તો વળી ડૂબેલા સૂરજનું અજવાળું, કૃષ્ણનું જીવનસંગીત અને શક્યતાના શિલ્પી શ્રી અરવિંદ જેવા ગુજરાતી પુસ્તકો સંદર્ભગ્રંથો તરીકે લેવાયા છે. હવે જરા વિચારો કે ખરેખર નવલકથાનો પ્લોટ કેવો બન્યો હોય. બાકી અત્યારે તો મનીષાબેન અને Theatre of generation next ના નાટય કલાકારોને જેટલા અભિનંદન આપીએ એટલા ઓછા છે. બીટવીન ધ લાઇન્સ એક મજાની અને છેલ્લી વાત પણ કહી દઉં કે મનીષાબેન પોતે પણ એક નાટ્ય કલાકાર રહી ચુક્યા છે.એમ જ તો મલ્ટીટેલેન્ટેડ શબ્દ ઓછો વપરાય. તો વિજ્ઞાન સાથે અનોખો નાતો ધરાવતા અને કાયમ આટલું બધું કેવી રીતે મેનેજ કરી લો છો એ કોયડો બનાવી દેતા મનીષાબેનને ફરીથી “Nimit come back soon” માટે અઢળક શુભેચ્છાઓ.